‘Begraafplaats Orthen’ is hoofdstuk 4 uit het boek Bossche bollen van Joris van de Kerkhof. Amper zes bladzijden. Waarin zowel geschiedenis, persoonlijke beleving (van de schrijver en van de stadsgids, Margot Scheepens) als hier-en-nu-informatie.

Orthen was de opvolger/uitbreiding van het kerkhof rondom de Sint-Jan en is in 1856 ontstaan. De schrijver (journalist van het Radio1Journaal) wandelt rond met de stadsgids en doet dat eerst “wat onwennig. Hoe hard kun je praten op een begraafplaats? Stoor je rouwende mensen niet te veel als je hier alleen maar voor je plezier loopt?”
Zoiets gaat, ervaar ik ook zelf, snel over. De nieuwsgierigheid wint het van de gêne, waarbij nieuwsgierigheid niet laagbijdegronds inbreuk maken op de integriteit van de doden is maar oprecht benieuwd en betrokken zijn bij wat de verhalen achter de stenen zijn.

Margot Scheepens is een goede gids. Ze vertelt over de graven voor katholieken (de meeste), voor protestanten, voor militairen en voor zigeuners. De altijd weer pijnlijke velden met de graven van de jonge kinderen. Amper geleefd, doodgeboren. Ooit (nauwelijks vindbaar) verstopt achter een heg omdat ze als niet-gedoopt geen plekje verdienden in katholieke grond. “Heel erg afgelegen en afgewezen.”
De Mariategel die Bosschenaren tijdens WOII bevestigden aan hun huis waar een gebed bij hoorde: “Ons lief vrouwke, Gift ‘m nog een douwke, Gift ‘m nog een zucht, Dan leet ie zo in Vught.” Wat me niet erg medemenslievend lijkt maar oorlog rechtvaardigt wellicht het 15 km verderop duwen van gevaar en leed.

Wandel, wandel. De monumenten voor de rijke Bosschenaren waar wel wat veel mos op zit. Eén graf met terecht mos: van architect Dobbe van wie Scheepens zegt dat het lijkt alsof hij zijn grafsteen erop ontworpen heeft, dat die door mos zou worden overwoekerd.
Nog wat veldjes met Zusters van Liefde, Zusters van Carolus Borromeus en Zusters van J.M.J. Goh, denk ik – liggen die dan niet bij hun kloosters? Zou mijn eigen tante nonnetje (zr Hubertina -van Liefde- overleden in klooster van Moergestel) hier misschien óók liggen?
Joris van de Kerkhof maakt zijn hoofdstuk rond met het verlangen van zijn gids hier te worden begraven. “Ze vindt hier dus rust. Eerst nog als levende, en straks over heel veel jaar, de rust van een dode.”

Ik vind het knap. Zes bladzijden in een boek dat gaat over versnaperingen (Bossche bollen), nieuwbouwwijken, binnenstad, wandelen, sport, cultuur, religie en wat al niet en daarin de kern raken van wat jou als bezoeker kan raken op een begraafplaats.

Joris van de Kerkhof – Bossche bollen, Verhalen uit ‘s-Hertogenbosch, Met foto’s van Cécile Hibbeln en illustraties van John Rabou.
Uitgeverij Conserve, ISBN 978 90 5429 293 7
208 blz. € 17,00.

Foto’s: Cécile Hibbeln